Gagauz Milli Teatrusu
Mihail Çakir adına Gagauz Milli Teatrusu — Gagauz Yerindä teatru.
Büün Moldovada var üç milli teatru: Kişinöv "Mihay Eminesku" Milli Teatrusu, Bêlţi "Vasile Aleksandri" Milli Teatrusu hem Çadırda "Mihail Çakir" Gagauz Milli Teatrusu.
Gagauz Teatrusunu açma ideyası ilk kere yazıcı Dionis Tanasogludan XX üzyılın 90-cı yıllarında milli akıntı devrindä geldi. D.Tanasoglu Moldova Kultura hem Din Bakannıına teklif etti yaratmaa gagauzça milli teatru da gagauzlar arasında artsın ana dili kullanması, adetlärä ilgi, eni yaratmak kuvetnärinä impuls verilsin, gagauz teatru dili peydalansın, kultura adamnarı hem yazıcılar pyesalar yazsın.
Bu ideya pek yayıldı da 1993-cü yılda birinci promoția aktyorları Kişinöv İncäzanaat İnstitutunda promoția aktyor fakultetini (kurs öndercisi Valeriu Mogutenko) başardılar. Üürenmäk yıllarında Milli Televiziyada "Bucaktan seslär" programması çerçeväsindä düzüldü hem oynandı Jan Rasinin "Bayazid" pyesası (gagauz dilinä çevirdi Todur Zanet). Düzmäk işini yaptı Pyotr Barakçı, anılmış aktyor, uzun yıllar genç talantlar için energiyasını arcamış üüredici.
"Lanterna Magică" neşri "Renaşterea lui Baiazid" ("Bayazidin enidän duuması") hronikasında yazêr: "Spektakl insana heyecan verer deyni genç oyuncular rollarını oynadılar titizlik hem annamaklan, da çıktı önä baş mesaj: şüpe beternä tragediyalar duuêr". (Lanterna Magică, nr.14, 1992).
İlk promoţiyadan sora 1995 yılında ikincisi da başardı, angısına Pötr Barakçı öndercilik yaptı. Kultura adamnarı islää bilerlär diploma spektakollarını, maasus "Pescăruş" A.P. Çehovun, ani Petru Baracci şi Vitalie Ţapeş düzmäsindä Kişinövdä oynandı. Kritik Oleg Garusov yazdı: "Pyesa düzüldü sansın bir tekst angısının yardımılan modern teatral artistin bakmaa görünür. Bizim zamanın nışannarınnan dolu bir sțena modeli yaratıldı". (Lanterna Magică, nr.2–3, 1995).
Gagauz teatrusu o devirdä açılmadı, onuştan her iki promoţiya aktyorlar Moldova teatruları içindä kaybolmak problemasınnan karşı-karşıya kaldılar. Onnardan bir takımı Komrata geldilär ama yardım bulamadılar da teatru işini braktılar.
1996-cı yılda Kahuldakı "B.P. Haşdeu" Teatrusu yanında yarandı Gagauz Filialı, angısı "Vasile Aleksandri" Teatru Festivali I ediţiyada "Arvinte hem Pepelya" spektaklinän (rejissor Viktor İgnat) pay aldı. Jüri başkanı aktrisa Tamara Buçuçanu, spektakl için dedi: "Bän bilmeerim gagauz dilini, ama Vasile Aleksandri dramaturgiyasını pek islää bilerim hem lääzım sölemää ani oyuncular pek gözäl!"
Bu filialın işi pek kısa oldu. Komrat diildi hazır açmaa gagauzça ilk profesionist teatrusunu. Kişinöv hem maasus Kultura Bakanlıı, yapmadı hiç bir iş ani Komratta teatru tradiţiyası yaratılsın hem meraklanmadı ne olacêk baş kasabada üürenmiş aktyorların kısmeti. Uzun beklemäklärdän hem diskussiyalardan sora Gagauziya Bakannık Komiteti 17 çiçek ayı 1997-ci yılda Çadır kasabasında “Mihail Çakir” Milli Teatrusunu açmaa deyni karar aldı.
Teatrunun artistik direktoru erini aldı Valentina Uzun, aktrisa, İncäzanaat İnstitutun eski üürencisi. 2001-ci yılda teatrunun artistik direktoru seçildi Ilya Haci, hep o İnstitutun eski üürencisi. Bu zamannar Komrat Devlet Universiteti çeketti hazırlamaa milli kultura fakulteti çerçeväsindä aktyor kadruları. Eni teatrunun truppasına girdiler farklı okul hem kuruluş aktyorları: Kişinöv, Komrat, Tiraspol.
Gagauz Teatrusun Çadır kasabasında erleşmäsinä sebep oldu dolay administraţiyasın teatru için Kultura Evini teklif etmesi hem gagauz aydınnadıcı Mihail Çakirin bu kasabada duuması. İlk spektakl oldu Dionisiy Tanasoglunun yazdıı “Oglan hem Länka” (rejissor Valeriy Mogutenko). Taa sora oynandı übür spektaklilär gagauz, romın hem dünnää dramaturgiyasından: V. Aleksandrinin "Taş ev" (rejissor I.Haci), A.Burakın "Kaynak" (rejissor V. Mogutenko), T. Zanetin "Aaçlık kurbannarı" (rejissor M. Konstantinov), M.Varfolomeevin "Koma" (rejissor I.Haci), Molyerin "Jorj Dandin" (rejissor I.Haci) h.b. Besbelli hiç unutulmadı uşaklar da angıları için düzüldü spektaklilär Pierronun "Çizmäli kedi" (rejissor I.Haci), "Vinni Puh hem kafadarları", angısında kullanıldı teatru işin eni denämäk - papuşalar (rejissor T.Makovenko), S.Bulgarın "Padişaa oolu" (rejissor I.Haci). Taa sora sțenaya koyuldu "İki domuzcuk", angısı adaptat olundu "Üç domuzcuk" masalınnan (rejissor Ion Popesku Kişinövdän).
Dil yakınnıı kolaylık verdi Gagauz Milli Teatrusuna pay almaa türk dilli padişaalıklardaki teatru festivallerindä: 1999-cu yılda Denizli kasabasında, Türkiye, “Oglan hem Länka” (D.Tanasoglu), 2000-ci yılda Ufa kasabasında, Başkortostan, “Kaynak” (A.Burak) h.b. Gagauz Milli Teatrusu UNİTEM Premiyaları çerçeväsindäki yarışmaklara sistematik katıldı.
Bakmadan ona ani teatrunun statusu Milli Teatru, Moldova Kultura Bakanlıı kriteriyalarına görä Gagauz Milli Teatrusu girmeer übür milli teatrular için kabledilmiş standartlar içinä, da ondan sayılêr muniţipial teatru kategoriyasında. Onuştan büünä kadar Gagauz Milli Teatru respublika bucetinnän para yardımı almadı.
Gagauz Milli Teatrunun tehnika tarafı pek problemalı, ta bitki zamannara kadar burada yoktu en êlementar şeylär: kompüter, telefon/faks, e-mail yada her angı bir transport. Gagauz Teatrusu bir Evropa teatrusu olarak Kişinöv hem Bêlţı rejissorlarınnan işleer hem bu arada savaşêr kendi erini bulmaa hem gagauz kimliini korumaa.