Dionis Tanasoglu

Dionis Tanasoglu (07.07.1922 – 23.08.2006 y.y.) — gagauz yazıcı, poet, bilimci.

Duudu Kiriet-Lunga küüyündä Çadır dolayında. Başlankı şkolasını yaptı erindä, Kiriyattä. Aylesi : anası bir eski kirietli gagauz çiftçilerindän, ama bobası, Nikolay Tanasoglu, etişmişti küüdä üüredici, bakmaadan, ani o da çekilärdi kirietli az topraklı fukaara çiftçilerdän. O küçüktän çekmiş kiyatçılaa da bütün soyların yardımınnan üürenmiş Komrat real uçilişçesindä, olmuş üüredici. Oolunu, Dionisi, da vermiş Akerman üüredicilik şkolasına üürenmää, ki o da etişsin üüredici. Dionis taa küçüklüktän göstermiş çekilmesini incä zanaatlara : literaturaya, resimä, muzikaya Akermanda üüredicilik şkolasında çıkarmış türlü el yazılı jurnallar, angılarında peydalaner gelän büük hem ilk gagauz yazıcısının şiirleri, kısa annatmaları, gagauz folklorundan fıkraları.

Akermandan üüredicilik şkolası geçer Rumıniyaya. Dionis da sonunku şkola yılını orada yaper da kabuleder üüredicilik diplomunu. Taa sora Sovetler vakıdında bitirer dışardan Kişinevda pedagoji institutunu, istoriya hem dil fakultetini, İşler üüredici, ama üürediciliktän başka onun bir eli literaturada, aaraştırer gagauz folklorunu, yazer şiir, publițistika. 1958-nci yılda geçer Moldova Respublikanın yazıcıların ikinci kongresi. Bu vakıtta Dionis Tanasoglu artık anılmış gagauz yazıcısı, - ilk gagauz yazıcılar birliin azası. Hem ikinci Moldova yazıcıların birliin kongresin delegatı. Bu kongrestä Dionis Tanasoglu yaper bir kısa nasaat da haberleer ömür dünneyä, kı başleer enidän dirilmää eski çoktan unudulmuş gagauz halkın yazılı literaturası.

Bu bir istoriyalı nasaattı, neçin ki bu kongrestän sora peydalaner bir-iki evlat boyu gagauz yazıcıları da irminci asirin sonunku 50 yılında tipara basıler üzün üstünä gagauz dilindä literatura, bilim hem üürenmäk kıyatları. Kongresin ardına peydalaner ilk folklor hem şiir kiyadı gagauz dilindä Bucaktan seslär angısını hazırleer hem baser genä kendisi Dionis Tanasoglu. Taman bu vakıtta da dünneyä ilk seftä işittirildi Dimitri Karaçobanın, Nikolay Baboglunun hem başka gagauz yazıcıların adları, angıları Dionis Tanasogluylan barabar mutlu ettilär halkımızı çok güzäl üüsek kaliteli literatura yazılarınnan. Bildiimiz gibi literatura olmaz olsun hem ilerlesin olmayınca halkın kendi alfabeti, kendi dilindä şkolaları.

Bu üzerä Dionis Tanasoglu çok kuvet koyer, ki düzülsün gagauz dilin kendi alfabeti, kendisi da düzer onun proektini, kiril grafikasının temelinä angısını 1957-ncı yılda Moldova Respublikanın Üüsek Soveti kaavileder. Bu zakondan sora açıler gagauz şkolaları ana dilindä, gagauz halkın duşmannarı stalinci naționalistlär üç yıldan sora kapayıp çevirerlär enidän rusçaya Tanasoglunun gözäl hem başarılı gagauz şkolaların işlerini duşmannar üst oler. Onnardan baş köstekçilär oldular rus raykom sekretarları, angıların üüredici karıları korkardılar işsiz kalmasınnar. Burada çok büük duşmannık etti bugünkü deputatların arasında bulunan kimi partiya funkționerleri.

Onnar zorlan koydular kimi gagauz uşakların analarını-bobalarını yazsınnar gagauz şkolalarına karşı kiyat ozamankı kuvetlerä. Ozamankı şkola Ministerliindä marionetlär kapadılar bizim gagauz şkolalarımızı. Butakım gagauzların kulturası kaldı rusifikațiya altında taa elli yıla. Ama Dionis Tanasoglu işindän brakılmadı. Geçti elli kara yıl da perestroyka, işlär diişildi.Ana dilimizin ilerlemesinä birar yol açıldı. Dionis Tanasoglu çok vakıt işledi Moldovanın incäzanaat institutunda. Hep bu arada o başardı Leningradta rejisörlük fakultetini, yazdı dramaturgiya yaratmalarını. Onun basılı kiyatları peydalandılar biri-biri ardına : Çal türküm - şiirlär (1966): Adamın işleri - şiirlär (1969) Hoşluk - şiirlär (1970) Gençlik türküleri - şiirlär (1975) ... Şair D. Tanasoglu stil teoriyasında çok becerikli kişi.

O gösterdi, henez başlayan genç gagauz yazıcılarına eski oguzluk rubayat varıantlarını, gagauz şiir klasikasını hem verdi örneklär, nasıl lääzım ilerlesin gagauzların gelän poeziya teoriyası. Dionis Tanasoglu denedi kendini roman da yazmaa. Bu ilk roman stilindä yazı biraz çok dolaşıklı, okumaa onu zor, neçinki yazılı türlü eski adlarlan. Teksttä yazıcı kullanmış eski terminneri, çok cümlä çevirtmeleri koymuş personajların sözlerinä, ki butakım dillän da göstersin bizä o eski zamannarı, istoriyayı. Son zamannarda D. Tanasoglu artık şiir yazmaktan vazgeçti. Yazıcımız, pedagogumuz muzikacımız bilimci adamımız D. Tanasoglu kendi dolaşıklı zor yaşamasında geçirdi türlü zamannar : sevinmekli da, aar kahırlı da. Taa 20 yaşında yoktu, o etiştirdi pay alsın en kannı en cellat ikinci dünnä cengindä, bu üzerä var medalileri. Ama onun en önemli ödülleri nagradaları gagauz halkına izmeti için verildilär. İncäzanatta, literaturada, yaratmakları için Moldova Devleti verdi Tanasogluya Şanlı incäzanaatçı adını hem üüsek devlet medalisini Ordinul republiçii Gagauziya Avtonom Bölgemizin da hükümeti nışannadı çalışkan çok etiştirän yazıcıyı, bilimciyi Dr. Profesor Tanasogluyu Gagauziyanın saygılı vatandaş adında ödüllän.

Kullanılmış kiyatlar

• İ.İ.Baboglu
• N.İ.Baboglu
• K.K.Vasilioglu
• Gagauz dili hem literatura
• 8 klas
• Stiința
• 2003
• Ministerul Educatiel Al Republıcıı
• Moldova
• s.164-166