Dimitri Karaçoban

Dimitri Karaçoban (Dmitriy Kara-Çoban; 1933-1986) — anılmış gagauz etnograf, yazıcı hem bilim adamı.

Dimitri Karaçoban duudu 1933-cü yılda Hederlez ayın 27-dä Komrat dolayının Beşalma küündä. Gagauz kultura muzeyini bir küü muzeyi olarak kurdu 1965 yılında, ama şindi Beşalma muzeyi Gagauziyanın anılmış hem Moldovanın tanınmış muzeylerdän birisi oldu.

1986-cı yılda karısının ölümünä katlanmayan büük yazıcı bir kaç gün sora hayatını bitirdi trenin önünä atlayarak. Beşalmanın Gagauz kultura muzeyi büün Dimitri Karaçobanın adına istoriya hem etnografiya muzeyi.

Yaratması

Dimitri Karaçoban literaturada işleer şindân kerâ irmi beş yıl. O tiparladı dört stih sbornii hem da iki proza kiyadı. D. Karaçobamn yaratması çekeder büümââ halk poeziyasının topraandan. Folklorun en diri janraların biri - liriko-yumoristli maanilâr getirerlâr poeti ilk dört sıralıklara. Ama o genişleder bu eski janranın tematika diapazonunu îiliklaa hem nazhlaa Ban maydım hererda Da yanık gibi aareerım, Ayozlu insan erde. ("Persengelâr") Bölâ duuerlar onun persengeleri. Sora peydalanerlar halkın geçirmeleri için stihlar.

Bessarabiya. Otuzuncu yıllar. Topraksız çiftçilâr her ilkyaz giderlâr Dobrucaya kazanmaa bir kaç gümüş, ki beslemââ aylelerini. Nesoy göstermââ bu situatiyayı literaturada deklarativlıksız, diil saade adlayarak işlerin olduunu? Poet yazer stihı "Sallangaç Türküsü". Yalnız kalmış çıraan karısı; evdâ, sallayrak uşaanı, çaler ona türkü, angısı biter laflarlan:.. .Ama ne o geçlener? Yaamur yaayer arasız. Üraam nesa, of, duyer: Gelecektir parasız... ("Persengelâr") Uşak, belli, ki annameer bu lafları. Ana sa çaler, esapalmayarak bunu.

Bölâ göstermektâ zeet öter haliz inannı hem dürtekli. Yollanarak folklor temalarından, poetın açıler kendi şıralı, nicâ lirikalı poeziyası: Hep yaterım, uyanenm Ba erda, ba yukarda. Bayilerini, bayılenm Ban türlü duymaklardan. ("Bayılmak") Ustalık büümesinin yolu dolaşık hem baalı çok yıllı aaramaklarlan. Yazıcı kıyak aareer eni gösteriş kolaylıklarını, eni formaları, genişleer onun yaratmak problematikası. Resimciyi ayırer çalışmak durgutmaa okuyucunun bakışını o tekrarsız momenttâ adamın ecelindâ, angısı, Belinskiyin laflarına görâ, "saklı kâr kendindân adamdan".

Çok yazılarda poât saade gösterer situatiyayı, açer soruşu da braker okuyucuya, kendi bulsun ona cuvap. Biz kalerız geroylan yalnız, resimci sa gitti... Bu karışmamak - avtorun original ideya tamannaması ("Panayırdan", "Evâ dönmek", "Neylân paklayarsın?"). Deerlâr, varmış bin kolaylık açmaa dooruluu hem örtmââ onu. Literaturada çok var nicâ bulmaa fotografiya örnekleri. Çok stih tomnan var poeziyasız. Yazının artistlik hem problema fıkaaralıın yok nicâ örtmââ okuyucudan. Dimitri Karaçobana yok nicâ demââ stih zanaatçısı.

O ayırdı açıcı yolunu. O kaldı innanı kendi printibına : (diil çok, ama belli): Ah, toprak, muzey bir er! Yıl yıldan o düzüler. Taa kırık taa var, Buruk ta. Var neyâ bakmaa Durup ta. ("Persengelâr") Poetin çok stihında belli gagauz günü, Bucak kırların peyzajı, şafklı gözlü küüylü esmer kız, gagauz dilinin melodiyası.

Çok stihların motivlan sa tanıner cümlâ toprakların insannarın. Literaturanın internatiyonallıı... Nedâ o? Gamledin tragik istoriyasını yazdılar Daniyada piesayı koydular Angliyada, da... kaybettiler. Saade Şekspirın gigant poeziyası baaşladı Daniyadakı printin tragediyasını hepsi zamannara, hepsi halklara. Geçecek vakıtlar, gelân insannar soracaklar: "Da Şekspir angliyalı mı?"

Dimitri Karaçoban deneer yapmaa filosoflu birleştirmeklâr: Baktım şennik aracundan,- Bütün dünnaa - alacadan. Gözlerima yaşlar doldu,- Kim nereda, kim ne oldu! ("Persengelâr") Haliz poeta-vatandaşa "dünneyin bütünnâ tamanruksızlıı - onun cuvaplıında (Vas. Fedorov). Buna dalgalı cuvap etti Bucaktan avtor: ... Da dünnaa dinmâz hep Çaarer, çaarer: "Gelin, Gelin beni düzün, Zeremin ban - sizim! ("Yanıklık") Karaçobanın bitki şuhlarında gözellik hem iilik kategoriyaları elegiya tonnarında gösterilerlâr bitkisizlik görümündâ.

Aktent onnarda yapıler gorizont ardına üzâr tamannık idealına. Eni stihlarda hep taa belli oler tendentiya şeyin bellisiz, diil açık, yaygın göstermesindâ: Ban girerim tütünnü bellisizlaa, Da gezerim duygularlan basılı. Hep taman nesa isteerim sölemaa Da demak hep kaplayameer ashln. ("Stihlar") Bizim omurumuzda - örnek., açan laflar tamanneer muzıka rolunu da. Ama stihın melodiyası kazanıler diil saade laf ötmesinnân, lafların ayın erleşmesinnân, ama düşünkülerini seçimniinnân hem ansızlıınnan da.

Sekiz sıralı stih. Aprilin taazeliini göstermektân sora, havanın usulluunu Çadırın panayırcına uydurmaktan sora giderlâr sıralar: Başçalar kokerlar zambaa, Güüsünda da erimak. Ama brak, ona uzanma, Kimda yok titiremak. ("Stihlar") Tamannaa çıkmak geçer büük hem aar izmet içindân: Yollasın koson taze et, Salt etmaa etiştirsam Taa kurulmadık üç peet, Kandırdı baygın sesa. ("Stihlar") Yada: Hep şüpa taa sık kapleer, Uymak büker üreemi. Hep taa pek kiyatta laflar Gömer biri birini ("Stihlar")

Dimitri Karaçobanın prozasında gösterili tabeetlik hem estetika soruşları büünkü gagauz küüyün yaşamasının örneklerindâ. Onda belli görüner halk annatmalann formasının hem rus klassik şkolasının sinkretizması. Adamın tabeet hallarının tamannii, Karaçobana görâ, - en üüsek şükürlük literaturaya onun izmeti için.

Hem bak

• Dmitriy Kara-Çoban's poems in Gagauz
• Stepan Bulgar - Дмитрий Карачобан (1933-1986) (rus., «Буджакские судьбы» kiyadından)