Ergene İyesi
Maden ocağının koruyucu ruhu. Şahta (Çahta) İyesi veya Urkay (Urhay) İyesi olarak da bilinir. Her maden ocağı için farklı bir İye vardır. Bu iye, insan gözüne gözükmez, fakat ıslık çalar, kedi gibi miyavlaması ve bebek ağlaması, köpek uluması gibi sesler çıkarır. Çalışan işçilere yardım eder, mesela maden ocağı çökeceği zaman işçilere “Gidin” diye seslenerek onları kazadan korur. Türk işçilerin Ukrayna, Rusya gibi ülkelerdemaden işçiliğine gittiklerinde dahi buralarda bu İyeye dua ederek yardım diledikleri anlatılır.
Etimoloji
[diiştir | kaynağı değiştir](Er/Erk/Erh) kökünden türemiştir. Güçlük, zorluk anlamlarını barındırır. Maden ocağı demektir. Türklerde gizemli yerlerdendir. Erge sözcüğü Türkçenin bazı lehçelerinde kapı, eşik veya basamak demektir. Korumak anlamını da taşır. Moğolcanın değişik lehçelerindeki Ergenek/Erginek/Hergeneh/Ergeneg sözcükleri de bir şeyi korumaya yarayan dolap veya sandık demektir.