Che Guevara
| Che Guevara | |
|---|---|
| |
| Guerrillero Heroico, 1960 | |
| Küba Sanayi Bakanı | |
| Görev süresi 11 Şubat 1961 – 1 Nisan 1965 | |
| Başbakan | Fidel Castro |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Joel Domenech Benítez |
| Küba Ulusal Bankası başkanı | |
| Görev süresi 26 Kasım 1959 – 23 Şubat 1961 | |
| Yerine geldiği | Felipe Pazos |
| Yerine gelen | Raúl Cepero Bonilla |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Ernesto Guevara 14 Haziran 1928 Rosario, Arjantin |
| Ölüm | 9 Ekim 1967 (39 yaşında) La Higuera, Bolivya |
| Yattığı yer | Che Guevara Mozolesi Santa Clara, Küba |
| Çocukları | 5 |
| Mesleği | Doktor, yazar, diplomat, gerilla, devrimci, ideolog |
| İmzası | 
|
 |
Bu sayfa, başka dilde bir Vikipediya'dan çevrilmektedir. Siz de yardım etmek istiyorsanız veya çeviri yarıda kalmışsa, çalışmaya katılan kişilerle veya çeviri grubu ile iletişime geçip, sayfanın durumunu onlara sorabilirsiniz. Sayfanın geçmişine baktığınızda, sayfa üzerinde çalışma yapanları görebilirsiniz. |
Ernesto "Che" Guevara (es-419;[1] 14 Haziran 1928[2] – 9 Ekim 1967) Arjantinli Marksist devrimci, doktor, yazar, gerilla lideri, diplomat ve askerî teorisyendir. Küba Devrimi'nin önemli bir figürü olarak kendisi, popüler kültürde her yerde bulunan bir karşı kültürel isyan simgesi ve küresel bir sembol hâline geldi.[3]
Genç bir tıp öğrencisiyken Güney Amerika'yı dolaşan Guevara; tanık olduğu yoksulluk, açlık ve hastalıklar karşısında dehşete kapıldı.[4][5] Latin Amerika'nın Amerika Birleşik Devletleri tarafından kapitalist sömürüsü olarak gördüğü bu durumun tersine çevrilmesine yardımcı olma arzusu, Guatemala'da Başkan Jacobo Árbenz yönetiminde gerçekleştirilen sosyal reformlara katılmasına neden oldu ve sonunda United Fruit Company'nin emriyle CIA desteğiyle devrilen başkan, Guevara'nın siyasi ideolojisini sağlamlaştırdı.[4] Daha sonra Meksiko'da Raúl ve Fidel Castro ile tanışan Guevara, onların 26 Temmuz Hareketi'ne katıldı ve ABD destekli diktatör Fulgencio Batista'yı devirmek amacıyla Granma yatıyla Küba'ya yelken açtı.[6] Guevara kısa sürede isyancılar arasında öne çıktı, ikinci komutanlığa terfi etti ve Batista rejimini deviren iki yıllık gerilla harekâtında önemli bir rol oynadı.[7]
Küba Devrimi'nden sonra Guevara yeni hükûmette önemli roller oynadı. Bunlar arasında devrim mahkemeleri sırasında savaş suçlusu olarak mahkûm edilenlerin temyiz ve idam mangalarını gözden geçirmek,[8] sanayi bakanı olarak tarımsal toprak reformunu başlatmak, ülke çapında başarılı bir okuma yazma kampanyasına öncülük etmek, hem Ulusal Banka'nın başkanı hem de Küba silahlı kuvvetlerinin eğitim direktörü olarak görev yapmak ve Küba sosyalizmi adına bir diplomat olarak dünyayı dolaşmak vardı. Bu pozisyonlar aynı zamanda Domuzlar Körfezi Çıkarması'nı püskürten milis güçlerinin eğitiminde[9] ve 1962 Küba Füze Krizi'nden önce Sovyet nükleer silahlı balistik füzelerinin Küba'ya getirilmesinde merkezî bir rol oynamasını sağladı.[10] Ayrıca Guevara üretken bir yazar ve günlükçüydü, La Guerra de Guerrillas isimli bir gerilla savaşı el kitabının yanı sıra gençliğinde kıtalararası motosiklet yolculuğuyla ilgili Diarios de motocicleta adlı çok satan bir anı kitabı yazdı. Deneyimleri ve Marksizm-Leninizm üzerine çalışmaları onu, üçüncü dünya ülkelerinin az gelişmişliği ve bağımlılığının emperyalizm, yeni sömürgecilik ve tekelci kapitalizmin bir sonucu olduğunu ve tek çarenin proleter enternasyonalizm ve dünya devrimi olduğunu ileri sürmeye yöneltti.[11][12] Guevara 1965 yılında Afrika ve Güney Amerika'da kıtasal devrimleri kışkırtmak için Küba'dan ayrıldı,[13] önce Kongo-Kinşasa'da başarısız oldu ve daha sonra Bolivya'da CIA destekli Bolivya güçleri tarafından yakalandı ve infaz edildi.[14]
Guevara, çok sayıda biyografi, anı, deneme, belgesel, şarkı ve filmle kolektif hayal gücünde kutuplaşmış, hem sevilen hem de sevilmeyen bir tarihsel figür olmaya devam etmektedir. Ölümünün sonucunda, sınıf mücadelesi için şiirsel çağrıları ve maddi teşviklerden ziyade manevi teşviklerle yönlendirilen "yeni bir insan" bilinci yaratma arzusunun bir sonucu olarak,[15] Guevara çeşitli sol hareketlerin önemli bir simgesine dönüşmüştür. Buna karşılık, siyasi sağdaki eleştirmenleri onu otoriterliği teşvik etmek ve siyasi muhaliflerine karşı şiddeti onaylamakla suçlamaktadır. Mirası konusundaki anlaşmazlıklara rağmen Time gazetesi onu 20. yüzyılın en etkili 100 kişisinden biri olarak seçerken[16] Alberto Korda'nın Guerrillero Heroico adlı fotoğrafı Maryland Institute College of Art tarafından "dünyanın en ünlü fotoğrafı" olarak gösterildi.[17]
- ↑ Betik hatası: Böyle bir "Kaynak/KB1" modülü yok.
- ↑ Doğum sertifikasındaki doğum tarihi 14 Haziran 1928 olsa da başka bir kaynak, (Julia Constenla, Jon Lee Anderson tarafından alıntılandı), aslında aynı yıl 14 Mayıs'ta doğduğunu iddia etmektedir. Constenla, Che'nin annesi Celia de la Serna'nın kendisine Ernesto Guevara Lynch ile evlendiklerinde zaten hamile olduğunu söylediğini ve skandaldan kaçınmak için oğullarının doğum belgesindeki tarihin gerçek tarihten bir ay sonra doğmuş gibi gösterildiğini belirtmektedir. (Şablon:Harvard citation no brackets.)
- ↑ Casey 2009, s. 128.
- ↑ 4,0 4,1 On Revolutionary Medicine 7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Che Guevara'nın 19 Ağustos 1960 tarihinde Küba Milislerine yaptığı konuşma. "Önce öğrenci, sonra da doktor olarak seyahat ettiğim koşullar nedeniyle yoksulluk, açlık ve hastalıkla; parasızlık nedeniyle bir çocuğu tedavi edememekle; sürekli açlık ve cezanın yarattığı sersemlikle, Amerikan anavatanımızın ezilen sınıflarında sıkça görüldüğü gibi, bir babanın oğlunun kaybını önemsiz bir kaza olarak kabul edebileceği noktaya kadar yakın temas kurdum. Ve o zaman benim için ünlü olmak ya da tıp bilimine önemli bir katkıda bulunmak kadar önemli şeyler olduğunu fark etmeye başladım: Bu insanlara yardım etmek istiyordum."
- ↑ Anderson 1997, ss. 90–91.
- ↑ Beaubien, NPR Audio Report, 2009, 00:09–00:13.
- ↑ "Castro's Brain", 1960.
- ↑ Taibo 1999, s. 267.
- ↑ Kellner 1989, ss. 69–70.
- ↑ Anderson 1997, ss. 526–530.
- ↑ "On Development" 18 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Che Guevara tarafından 25 Mart 1964 tarihinde İsviçre'nin Cenevre kentinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın genel kurulunda yapılan konuşma. "Gelişmiş ülkelerden sermaye girişi, ekonomik bağımlılığın tesis edilmesinin ön koşuludur. Bu giriş çeşitli biçimler alır: ağır koşullarla verilen krediler; belirli bir ülkeyi yatırımcıların gücü altına sokan yatırımlar; bağımlı ülkenin gelişmiş ülkeye neredeyse tamamen teknolojik olarak tabi kılınması; bir ülkenin dış ticaretinin büyük uluslararası tekeller tarafından kontrol edilmesi; ve aşırı durumlarda, diğer sömürü biçimlerini desteklemek için ekonomik bir silah olarak güç kullanılması."
- ↑ Betik hatası: Böyle bir "Kaynak/KB1" modülü yok.
- ↑ Guevara, Angola'daki MPLA ve Kongo-Brazzaville'deki MNR gibi sürgündeki Afrika kurtuluş hareketleriyle koordinasyon kurarken, Afrika'nın "dünyada var olan her türlü sömürüye karşı en önemli mücadele alanlarından birini" temsil ettiğini belirtiyordu. Guevara daha sonra Cezayir'de Ahmed Ben Bella, Gine'de Sékou Touré, Gana'da Kwame Nkrumah, Tanzanya'da Julius Nyerere ve Mısır'da Cemal Abdül Nasır gibi Afrikalı liderlerle bir ittifak kurarak Latin Amerika'daki kıta devrimine küresel bir boyut kazandırmayı planladı. Bakınız: Şablon:Harvnb.
- ↑ Ryan 1998, syf. 4.
- ↑ Footnote for Socialism and man in Cuba 10 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1965): "Che, insanoğlunun tam özgürleşmesine, çalışmanın tam bir tatminle yerine getirilen ve görevlerin yerine getirilmesinde bilinçli eylemin gerçekleştirilmesine katkıda bulunan bir değer sistemi tarafından sürdürülen toplumsal bir görev hâline geldiğinde ulaşılacağını savunmuştur. Bu da ancak kolektif eylemin artırıldığı çeşitli aşamalardan geçilerek edinilen sistematik eğitimle sağlanabilir. Che bunun zor ve zaman alıcı olduğunun farkındaydı. Ancak bu süreci hızlandırma arzusuyla, insanları harekete geçirecek, kolektif ve bireysel çıkarlarını bir araya getirecek yöntemler geliştirdi. Bu araçların en önemlileri arasında, sosyalizme doğru gelişmenin bir yolu olarak bilinci derinleştirirken, manevi ve maddi teşvikler vardı. Che'nin konuşmalarına bakınız: Homage to Emulation Prize Winners (1962) ve A New Attitude to Work (1964)."
- ↑ Dorfman 1999.
- ↑ Maryland Institute of Art, 26 Mayıs 2001 BBC News'da bahsedildi.
